Hệ thống đề xe đạp đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi tốc độ, giúp bạn chinh phục mọi địa hình một cách dễ dàng. Tuy nhiên, việc điều chỉnh đề xe sao cho hoạt động trơn tru và hiệu quả đòi hỏi kỹ thuật và sự tỉ mỉ nhất định. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết về cách chỉnh đề xe đạp, bao gồm cả đề trước và đề sau, giúp bạn tự tin bảo trì và nâng cao hiệu suất cho “xế yêu” của mình.
Cấu tạo bộ đề xe đạp
Bộ đề xe đạp, hay còn gọi là hệ thống chuyển động, là một trong những bộ phận quan trọng giúp điều chỉnh tốc độ và hiệu suất của xe đạp. Bộ đề cho phép người đi xe thay đổi tỷ số truyền động giữa các bánh răng khác nhau, từ đó tối ưu hóa sức mạnh và tốc độ trong các điều kiện đường khác nhau. Dưới đây là chi tiết về cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bộ đề xe đạp.
Bộ Đề Trước (Front Derailleur)
Bộ đề trước có nhiệm vụ di chuyển xích qua lại giữa các đĩa trước (thường từ 2 đến 3 đĩa). Các thành phần chính của bộ đề trước bao gồm:
- Khung dẫn xích (Cage) Là bộ phận chịu trách nhiệm đẩy xích từ đĩa này sang đĩa khác. Khung này gồm hai tấm kim loại song song, giữa chúng là xích.
- Cánh tay đòn (Linkage Arm): Gồm các thanh nối giữa khung dẫn xích và bộ phận cố định. Cho phép khung dẫn xích di chuyển theo hướng ngang khi điều chỉnh tay đề.
- Cánh tay cố định (Braze-on / Clamp Band): Gắn bộ đề vào khung xe. Có thể là kiểu kẹp (clamp) hoặc kiểu gắn trực tiếp (braze-on) tùy vào thiết kế khung xe.
- Lò xo (Spring): Đảm bảo khung dẫn xích trở về vị trí ban đầu khi không có lực tác động từ tay đề. Giúp duy trì căng thẳng trên xích để đảm bảo chuyển số mượt mà.
- Vít hạn chế (Limit Screws): Gồm hai vít, ký hiệu là “H” (High) và “L” (Low). Điều chỉnh phạm vi di chuyển của bộ đề, đảm bảo xích không rơi ra khỏi đĩa lớn nhất hoặc nhỏ nhất.
- Vít chỉnh độ căng cáp (Cable Tension Adjustment Screw): Cho phép điều chỉnh độ căng của cáp điều khiển, giúp việc chuyển số chính xác và mượt mà.
Bộ Đề Sau (Rear Derailleur)
Bộ đề sau chịu trách nhiệm di chuyển xích qua lại giữa các líp sau (thường từ 5 đến 12 líp). Các thành phần chính của bộ đề sau bao gồm:
- Khung dẫn xích (Cage): Gồm hai bánh xe dẫn hướng (Pulleys) giúp hướng dẫn xích giữa các líp. Khung này có thể dài (long cage) hoặc ngắn (short cage) tùy vào loại hệ thống truyền động và số lượng líp.
- Bánh xe dẫn hướng (Pulleys):
- Bánh xe trên (Upper / Guide Pulley): Giúp dẫn xích từ líp vào bộ đề.
- Bánh xe dưới (Lower / Tension Pulley): Giúp duy trì căng thẳng trên xích và đưa xích trở lại líp.
- Cánh tay đòn (Linkage Arm):Kết nối các bộ phận của bộ đề, cho phép khung dẫn xích di chuyển theo hướng ngang. Thường gồm cánh tay trong (inner link) và cánh tay ngoài (outer link).
- Cánh tay cố định (B Knuckle / Hanger Mount): Gắn bộ đề vào khung xe thông qua móc đề (derailleur hanger). Cánh tay này thường có lò xo để giữ bộ đề ở vị trí căng xích phù hợp.
- Lò xo (Spring): Giúp duy trì độ căng của xích và đưa bộ đề trở về vị trí ban đầu khi không có lực tác động.
- Vít hạn chế (Limit Screws): Gồm hai vít, ký hiệu là “H” (High) và “L” (Low).
Điều chỉnh phạm vi di chuyển của bộ đề, đảm bảo xích không rơi ra khỏi líp lớn nhất hoặc nhỏ nhất.
- Vít điều chỉnh B-tension (B-tension Screw): Điều chỉnh khoảng cách giữa bánh xe dẫn hướng trên và líp lớn nhất. Đảm bảo xích di chuyển mượt mà và không bị kẹt.
- Vít chỉnh độ căng cáp (Cable Tension Adjustment Barrel): Cho phép điều chỉnh độ căng của cáp điều khiển, giúp việc chuyển số chính xác và mượt mà.
Nguyên Lý Hoạt Động của Bộ Đề Xe Đạp
Nguyên Lý Hoạt Động Của Bộ Đề Trước
Khi người đi xe đạp thay đổi vị trí tay đề, dây cáp sẽ được kéo hoặc nhả ra, làm thay đổi vị trí của khung bộ đề. Lực kéo từ dây cáp làm di chuyển khung bộ đề sang trái hoặc phải, từ đó đẩy xích qua các đĩa trước khác nhau. Các ốc hạn chế giúp giới hạn phạm vi di chuyển của bộ đề, ngăn không cho xích trượt ra khỏi đĩa.
Nguyên lý hoạt động của bộ đề trước:
- Khi bạn xoay tay đề, cáp điều khiển sẽ kéo hoặc thả lỏng, làm cho khung dẫn xích di chuyển ngang.
- Lò xo sẽ giúp đưa bộ đề trở lại vị trí ban đầu khi không có lực tác động.
- Các vít hạn chế (H và L) sẽ giới hạn phạm vi di chuyển của bộ đề, đảm bảo xích không rơi ra khỏi đĩa.
Nguyên Lý Hoạt Động Của Bộ Đề Sau
Khi thay đổi vị trí tay đề, dây cáp được kéo hoặc nhả, làm thay đổi vị trí của khung bộ đề sau. Lực kéo từ dây cáp làm khung bộ đề di chuyển, đẩy xích qua các líp khác nhau phía sau. Các ốc hạn chế điều chỉnh phạm vi di chuyển của bộ đề để đảm bảo xích không trượt ra khỏi líp.
Nguyên lý hoạt động của bộ đề sau:
- Khi bạn xoay tay đề, cáp điều khiển sẽ kéo hoặc thả lỏng, làm cho khung dẫn xích di chuyển ngang.
- Bánh xe dẫn hướng sẽ hướng dẫn xích qua lại giữa các líp.
- Lò xo và vít B-tension sẽ đảm bảo độ căng của xích và khoảng cách phù hợp giữa bánh xe dẫn hướng và líp.
- Các vít hạn chế (H và L) sẽ giới hạn phạm vi di chuyển của bộ đề, đảm bảo xích không rơi ra khỏi líp.
Bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn về bộ đề xe đạp tại đây!
Hướng dẫn cách chỉnh đề xe đạp chi tiết nhất
Chuẩn bị dụng cụ
Dụng cụ cần thiết để chỉnh bộ đề xe đạp bao gồm:
- Tua vít đầu dẹt hoặc chữ thập/ Kìm đa năng (tùy thuộc vào loại ốc hạn chế trên bộ đề của bạn)
- Bộ lục giác (Allen keys)
- Kìm cắt cáp (nếu cần điều chỉnh cáp)
- Giá đỡ xe đạp (nếu có)
- Khăn lau: Dùng để lau chùi bụi bẩn và dầu mỡ trên các bộ phận đề.
Chỉnh bộ đề trước
Bước 1: Chuẩn Bị
- Kiểm tra bộ đề và cáp: Đảm bảo bộ đề không bị cong hoặc hỏng hóc và cáp không bị mòn, gỉ sét hoặc lỏng.
- Đưa xích vào vị trí đúng: Chuyển xích vào đĩa nhỏ nhất phía trước và líp lớn nhất phía sau.
Bước 2: Kiểm Tra Vị Trí Bộ Đề
- Kiểm tra độ cao: Khoảng cách giữa mép dưới của bộ đề và răng của đĩa lớn nhất nên khoảng 1-3 mm.
- Kiểm tra độ thẳng: Đảm bảo bộ đề song song với đĩa lớn nhất.
Bước 3: Điều chỉnh ốc hạn chế
- Điều chỉnh ốc L (Low):
- Chuyển xích sang đĩa nhỏ nhất phía trước và líp lớn nhất phía sau.
- Sử dụng tua vít để vặn ốc L sao cho mép trong của khung bộ đề cách xích khoảng 1 mm.
- Điều chỉnh ốc H (High):
- Chuyển xích sang đĩa lớn nhất phía trước và líp nhỏ nhất phía sau.
- Sử dụng tua vít để vặn ốc H sao cho mép ngoài của khung bộ đề cách xích khoảng 1 mm.
Bước 4: Điều chỉnh căng cáp
- Nới lỏng bu lông cố định cáp: Sử dụng lục giác để nới lỏng bu lông giữ cáp trên bộ đề.
- Căng cáp: Kéo cáp căng vừa phải và siết chặt bu lông cố định cáp.
- Điều chỉnh núm vặn trên tay đề: Nếu bộ đề không chuyển số mượt mà, điều chỉnh núm vặn để căng hoặc nới cáp.
Bước 5: Kiểm tra và tinh chỉnh
- Chuyển số: Chuyển xích qua lại giữa các đĩa để kiểm tra xem có di chuyển mượt mà không.
- Điều chỉnh thêm: Nếu xích không chuyển số đúng cách, kiểm tra và điều chỉnh lại các ốc hạn chế và căng cáp.
Chỉnh Bộ đề sau
Bước 1: Chuẩn bị
- Kiểm tra bộ đề và cáp: Đảm bảo bộ đề không bị cong hoặc hỏng hóc và cáp không bị mòn, gỉ sét hoặc lỏng.
- Đưa xích vào vị trí đúng: Chuyển xích vào líp nhỏ nhất phía sau và đĩa nhỏ nhất phía trước.
Bước 2: Kiểm tra vị trí bộ đề
- Kiểm tra độ thẳng: Đảm bảo bánh xe dẫn hướng phía trên thẳng hàng với líp nhỏ nhất.
Bước 3: Điều chỉnh ốc hạn chế
- Điều chỉnh ốc L (Low):
- Chuyển xích sang líp lớn nhất phía sau.
- Sử dụng tua vít để vặn ốc L sao cho bánh xe dẫn hướng phía trên thẳng hàng với líp lớn nhất.
- Điều chỉnh ốc H (High):
- Chuyển xích sang líp nhỏ nhất phía sau.
- Sử dụng tua vít để vặn ốc H sao cho bánh xe dẫn hướng phía trên thẳng hàng với líp nhỏ nhất.
Bước 4: Điều chỉnh căng cáp
- Nới lỏng bu lông cố định cáp: Sử dụng lục giác để nới lỏng bu lông giữ cáp trên bộ đề.
- Căng cáp: Kéo cáp căng vừa phải và siết chặt bu lông cố định cáp.
- Điều chỉnh núm vặn trên tay đề: Nếu bộ đề không chuyển số mượt mà, điều chỉnh núm vặn để căng hoặc nới cáp.
Bước 5: Kiểm tra và tinh chỉnh
- Chuyển số: Chuyển xích qua lại giữa các líp để kiểm tra xem có di chuyển mượt mà không.
- Điều chỉnh thêm: Nếu xích không chuyển số đúng cách, kiểm tra và điều chỉnh lại các ốc hạn chế và căng cáp.
Mẹo bổ sung
- Kiểm tra độ giãn xích: Sử dụng dây xích chuẩn để so sánh độ giãn xích hiện tại. Nếu xích bị giãn quá mức, cần thay thế xích mới để đảm bảo hoạt động trơn tru và hiệu quả của hệ thống đề.
- Bôi trơn các bộ phận đề: Bôi trơn các bộ phận chuyển động của hệ thống đề như trục gạt xích, cáp đề,… bằng dầu chuyên dụng để giảm ma sát và tăng tuổi thọ cho các bộ phận.
Quy tắc sang số cho xe đạp:
- Bộ líp nhỏ cho cảm giác đạp nặng, thích hợp dùng để tăng tốc, đua tốc độ
- Bộ líp lớn cho cảm giác đạp nhẹ nhàng, thích hợp dùng để leo dốc hay đạp xe dạo nhẹ nhàng
Líp và đĩa có nguyên lý ngược lại với nhau. Vì vậy:
- Đĩa nhỏ cho cảm giác đạp nhẹ nhàng
- Đĩa lớn cho cảm giác đạp nặng
Khi chuẩn bị vào dốc, bạn nên chuyển sang líp lớn từng líp một để chuẩn bị lên dốc. Khi xuống dốc, chuyển từ từ sang líp nhỏ để chuẩn bị đổ dốc.
Tùy vào nhu cầu và địa hình bạn đi mà điều chỉnh đĩa và líp phù hợp với lực chân đạp của bạn, giúp lực chân đạp thoải mái nhất, không quá nhẹ cũng không quá nặng.
Khi chuyển líp bạn đều đạp đều, đạp mạnh và không đạp lùi vì dễ làm tuột dây xích, đứt xích.Đặc biệt, không chuyển líp đột ngột, chuyển từ từ từng líp đến khi phù hợp.
Chỉnh bộ đề xe đạp có thể đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ, nhưng với hướng dẫn chi tiết về cách chỉnh đề xe đạp này, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc bảo dưỡng và tối ưu hóa xe đạp của mình. Chúc bạn thành công trong việc điều chỉnh bộ đề để có một trải nghiệm đạp xe mượt mà và hiệu quả!
>> Xem thêm:
Tìm hiểu các bộ phận của xe đạp địa hình
Fanpage chính thức Chevaux Bike Việt Nam: Chevaux Bike Việt Nam
