Việc tra dầu xe đạp hay tra dầu xích xe là một trong những công việc bảo dưỡng quan trọng, thường bị nhiều người đi xe đạp, từ người mới bắt đầu đến những tay đua nghiệp dư, bỏ qua. Một sợi xích được bôi trơn tốt không chỉ giúp xe đạp của bạn vận hành êm ái, mượt mà hơn mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ của toàn bộ hệ thống truyền động, bao gồm xích, líp và đĩa. Khi xích khô, ma sát giữa các mắt xích và các bánh răng tăng lên đáng kể.
Điều này dẫn đến hiện tượng mài mòn nhanh chóng, không chỉ ở xích mà còn ở cả líp và đĩa, những bộ phận vốn đắt tiền hơn. Hãy tưởng tượng bạn đang lái một chiếc xe với động cơ không được bôi trơn đầy đủ, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng. Xích xe đạp cũng tương tự như vậy. Bài viết này, Chevaux sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn chi tiết, từng bước một về cách tra dầu xích xe đạp đúng cách, giúp bạn bảo vệ “chiến mã” của mình và tận hưởng những chuyến đi êm ái.
Bộ phận nào trên xe đạp cần tra dầu?
Tra dầu đúng vị trí trên xe đạp là yếu tố quan trọng để đảm bảo hoạt động mượt mà, giảm ma sát và tăng độ bền cho các bộ phận. Những vị trí cần tra dầu thường là những khu vực có chuyển động hoặc tiếp xúc liên tục. Dưới đây là các vị trí cần chú ý:
- Xích xe đạp: Đây là vị trí quan trọng nhất cần được bôi trơn thường xuyên. Xích truyền động lực từ bàn đạp đến bánh sau, và nếu không được bôi trơn đúng cách, nó sẽ nhanh bị mòn hoặc gây tiếng kêu khó chịu. Khi tra dầu, hãy nhỏ một lượng vừa đủ lên từng mắt xích, sau đó lau sạch dầu thừa để tránh bám bụi.
- Đùm bánh xe: Phần trục đùm ở bánh trước và bánh sau cần được tra dầu để đảm bảo bánh xe quay trơn tru. Đặc biệt với xe đạp thường xuyên đi dưới mưa hoặc qua những địa hình nhiều bụi bẩn, dầu bôi trơn giúp bảo vệ trục khỏi rỉ sét và hao mòn.
- Trục giữa (Bottom Bracket): Đây là vị trí kết nối giữa khung xe và bàn đạp, chịu lực lớn khi đạp xe. Nếu trục giữa không được bôi trơn, bạn sẽ cảm thấy nặng nề khi đạp và có thể nghe thấy tiếng cọt kẹt.
- Bộ phanh (nếu dùng phanh cơ): Các điểm khớp nối trên hệ thống phanh cơ như tay phanh, dây phanh hoặc trục đòn bẩy cũng cần được tra dầu để đảm bảo chúng hoạt động nhạy và không bị kẹt.
- Cần số và dây cáp: Đối với xe đạp có nhiều cấp số, các bộ phận chuyển đổi số như derailleur (củ đề trước và sau) và dây cáp truyền động cần bôi trơn để đảm bảo việc chuyển số được mượt mà, không bị giật.
- Trục bàn đạp: Trục kết nối giữa bàn đạp và xe cũng cần dầu bôi trơn để giảm ma sát khi đạp và giúp bàn đạp xoay dễ dàng.
- Phuộc nhún (nếu có): Với xe đạp địa hình hoặc xe có phuộc nhún, phần phuộc cần được bôi trơn định kỳ để duy trì khả năng giảm xóc và tránh bị kẹt hoặc rỉ.
Tra dầu các vị trí này không chỉ giúp xe hoạt động êm ái hơn mà còn kéo dài tuổi thọ của các linh kiện. Tuy nhiên, hãy tránh bôi trơn những nơi như vành xe, lốp xe hoặc phanh đĩa, vì điều này có thể làm giảm hiệu quả phanh và gây nguy hiểm khi lái xe.
Trong đó, vị trí cần tra dầu quan trọng nhất trên xe đạp chính là xích xe đạp. Xích đóng vai trò truyền động lực từ bàn đạp đến bánh sau, là bộ phận chịu ma sát cao và hoạt động liên tục mỗi khi bạn đạp xe. Nếu xích không được bôi trơn đúng cách, nó sẽ nhanh chóng bị mài mòn, phát ra tiếng kêu khó chịu và làm giảm hiệu quả truyền động.
Khi nào cần tra dầu xích xe đạp?
Không phải lúc nào bạn cũng cần tra dầu cho xích xe đạp. Việc tra dầu quá thường xuyên cũng có thể gây phản tác dụng, khiến xích bám nhiều bụi bẩn hơn. Vậy làm thế nào để biết khi nào xích xe cần được “chăm sóc”? Dưới đây là những dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy xích xe của bạn đang “khát” dầu:
Thứ nhất, hãy lắng nghe âm thanh phát ra từ xích xe. Nếu bạn nghe thấy tiếng kêu cót két, rít ken két hoặc tiếng mài kim loại khi đạp xe, đó là dấu hiệu cho thấy xích đang bị khô và cần được bôi trơn ngay lập tức. Âm thanh này xuất hiện do sự ma sát trực tiếp giữa các mắt xích và bánh răng, gây ra tiếng ồn khó chịu và đẩy nhanh quá trình hao mòn.
Thứ hai, hãy quan sát và cảm nhận độ linh hoạt của xích. Dùng tay di chuyển các mắt xích, nếu bạn cảm thấy chúng bị cứng, khó di chuyển, hoặc khi chuyển số, xích lên xuống líp không được trơn tru, đó là lúc bạn nên nghĩ đến việc tra dầu. Một sợi xích khô thường hoạt động kém linh hoạt, ảnh hưởng đến hiệu suất sang số và khiến việc đạp xe trở nên nặng nhọc hơn.
Thứ ba, hãy kiểm tra trực quan bề mặt xích. Nếu bạn nhìn thấy các mảng rỉ sét xuất hiện trên các mắt xích, đó là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng rằng xích xe đang bị thiếu dầu trầm trọng và cần được bảo dưỡng ngay. Rỉ sét không chỉ làm giảm độ bền của xích mà còn gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến các bộ phận khác.
Về tần suất tra dầu, không có một quy tắc cứng nhắc nào áp dụng cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của các chuyên gia, bạn nên tra dầu cho xích sau khoảng 2-3 lần đạp xe trong điều kiện bình thường, hoặc ngay lập tức sau khi đi xe dưới trời mưa, đường ướt hoặc nhiều bụi bẩn. Điều kiện môi trường, cường độ sử dụng và loại dầu bạn dùng sẽ quyết định tần suất tra dầu. Ví dụ, nếu bạn thường xuyên đạp xe địa hình trong điều kiện khắc nghiệt, bạn sẽ cần tra dầu thường xuyên hơn so với người chỉ đạp xe dạo phố trong điều kiện khô ráo.
Một câu hỏi thường gặp là liệu xích mới có cần tra dầu không? Câu trả lời là có. Mặc dù xích mới thường được phủ một lớp dầu bảo quản từ nhà sản xuất, nhưng lớp dầu này thường khá mỏng và chủ yếu để chống gỉ sét trong quá trình vận chuyển và lưu kho. Trước khi sử dụng xe, bạn nên làm sạch lớp dầu bảo quản này và tra dầu chuyên dụng cho xích xe đạp để đảm bảo hiệu suất hoạt động tốt nhất.
Lựa chọn loại dầu tra xe đạp phù hợp
Thị trường hiện nay có rất nhiều loại dầu tra xích xe đạp, mỗi loại lại có những ưu, nhược điểm riêng. Việc lựa chọn loại dầu phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm điều kiện thời tiết, môi trường đạp xe và sở thích cá nhân.
Dầu ướt (Wet lubes) là loại dầu có độ nhớt cao, bám dính tốt và lâu trôi. Chúng tạo ra một lớp màng bảo vệ dày trên xích, giúp chống nước, chống rỉ sét hiệu quả trong điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều hoặc khi bạn thường xuyên đạp xe qua những vũng nước. Tuy nhiên, nhược điểm của dầu ướt là dễ bám bụi bẩn, khiến xích nhanh bẩn hơn. Do đó, nếu sử dụng dầu ướt, bạn cần vệ sinh xích thường xuyên hơn. Loại dầu này thích hợp cho những người thường xuyên đạp xe trong điều kiện thời tiết ẩm ướt, mưa nhiều hoặc đi đường sình lầy.
Dầu khô (Dry lubes), ngược lại với dầu ướt, có độ nhớt thấp hơn, ít bám dính hơn. Sau khi tra, dung môi trong dầu khô sẽ bay hơi, để lại một lớp màng bảo vệ mỏng, khô ráo trên xích. Ưu điểm của dầu khô là ít bám bụi, giúp xích sạch sẽ hơn. Tuy nhiên, chúng dễ bị rửa trôi bởi nước và cần được tra thường xuyên hơn so với dầu ướt. Dầu khô là lựa chọn lý tưởng cho những ai thường xuyên đạp xe trong điều kiện khô ráo, ít bụi bẩn.
Dầu sáp (Wax lubes) là một lựa chọn khác, sử dụng sáp làm thành phần bôi trơn chính. Loại dầu này tạo ra một lớp phủ rất sạch, ít bám bụi và có khả năng chống nước ở mức độ vừa phải. Tuy nhiên, việc tra dầu sáp thường phức tạp hơn, đòi hỏi phải làm sạch xích kỹ lưỡng trước khi tra và lớp sáp có thể bị bong ra khi đi trong điều kiện ẩm ướt. Dầu sáp phù hợp với những người yêu thích sự sạch sẽ và thường đạp xe trong điều kiện khô ráo, ít bụi.
Dầu ceramic (Ceramic lubes) là loại dầu cao cấp, chứa các hạt ceramic siêu nhỏ giúp giảm ma sát tối đa và tăng cường độ bền cho xích. Loại dầu này thường có giá thành cao hơn nhưng mang lại hiệu suất vượt trội, đặc biệt phù hợp cho những tay đua chuyên nghiệp hoặc những người yêu cầu khắt khe về hiệu suất của xe.
Khi lựa chọn dầu tra xích, bạn cần cân nhắc kỹ các yếu tố sau:
- Điều kiện thời tiết: Nếu bạn thường xuyên đạp xe dưới trời mưa, hãy chọn dầu ướt. Nếu bạn chủ yếu đạp xe trong điều kiện khô ráo, dầu khô hoặc dầu sáp sẽ là lựa chọn tốt hơn.
- Tần suất đạp xe: Nếu bạn đạp xe thường xuyên, hãy chọn loại dầu bền lâu như dầu ướt hoặc dầu ceramic.
- Sở thích cá nhân: Nếu bạn ghét xích bẩn, hãy chọn dầu khô hoặc dầu sáp. Nếu bạn quan tâm đến hiệu suất, hãy cân nhắc dầu ceramic.
Điều quan trọng nhất cần lưu ý là tuyệt đối không sử dụng các loại dầu không chuyên dụng cho xe đạp như dầu máy, dầu ăn, mỡ bò, hay đặc biệt là WD-40 (dùng như một chất bôi trơn chính). WD-40, mặc dù có tác dụng làm sạch và chống rỉ sét tạm thời, nhưng nó không phải là chất bôi trơn lâu dài và có thể làm trôi mất lớp dầu bôi trơn chuyên dụng trên xích. Dầu máy, dầu ăn hay mỡ bò quá đặc, dễ bám bụi và không thấm sâu vào các mắt xích, không những không bôi trơn hiệu quả mà còn làm xích nhanh bẩn và hỏng hóc.
Chuẩn bị dụng cụ tra dầu xích xe đạp
Để tra dầu xích xe đạp đúng cách, bạn cần chuẩn bị một số dụng cụ cơ bản sau:
Trước hết, và quan trọng nhất, bạn cần có dầu tra xích xe đạp. Hãy chọn loại dầu phù hợp dựa trên hướng dẫn ở phần III. Tiếp theo, bạn cần có giẻ sạch hoặc vải mềm. Loại vải này sẽ được sử dụng để lau sạch xích trước khi tra dầu và loại bỏ dầu thừa sau khi tra. Bạn nên sử dụng loại vải không xơ, không để lại bụi vải trên xích.
Dụng cụ vệ sinh xích chuyên dụng là một trang bị rất hữu ích, tuy không bắt buộc. Dụng cụ này thường có các bàn chải nhỏ và khoang chứa chất tẩy rửa, giúp làm sạch xích hiệu quả hơn so với việc lau bằng giẻ thông thường. Nếu bạn không có dụng cụ này, bạn có thể dùng bàn chải đánh răng cũ, nhưng hiệu quả sẽ không cao bằng.
Chất tẩy dầu mỡ chuyên dụng cho xe đạp cũng là một vật dụng nên có, đặc biệt nếu xích của bạn quá bẩn hoặc bạn muốn chuyển đổi giữa các loại dầu khác nhau. Chất tẩy rửa sẽ giúp loại bỏ hoàn toàn dầu cũ, bụi bẩn và cặn bám trên xích, giúp dầu mới bám tốt hơn và phát huy tối đa hiệu quả.
Găng tay là một trang bị tùy chọn, nhưng nó sẽ giúp bạn giữ tay sạch sẽ trong quá trình tra dầu và vệ sinh xích.
Nếu bạn có giá đỡ xe đạp, việc tra dầu sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Giá đỡ giúp nâng bánh sau lên khỏi mặt đất, cho phép bạn quay bàn đạp và tiếp cận xích một cách thuận tiện. Tuy nhiên, nếu không có giá đỡ, bạn vẫn có thể tra dầu bằng cách nhờ người khác giữ xe hoặc đơn giản là lật ngược xe lại, để xe đứng bằng yên và ghi đông (nhớ lót tấm vải mềm dưới yên và ghi đông để tránh trầy xước).
Hướng dẫn tra dầu xích xe đạp chi tiết
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, chúng ta sẽ tiến hành tra dầu cho xích xe đạp. Quá trình này bao gồm các bước sau:
Bước 1: Làm sạch xích xe (Làm sạch xích xe)
Đây là bước quan trọng nhất, quyết định hiệu quả của việc tra dầu. Một sợi xích sạch sẽ giúp dầu bám tốt hơn và phát huy tối đa tác dụng bôi trơn. Bạn có hai lựa chọn để làm sạch xích:
Lựa chọn 1: Lau nhanh: Nếu xích của bạn chỉ hơi bẩn, không có quá nhiều bụi bẩn hay dầu mỡ bám dính, bạn có thể lau nhanh bằng giẻ sạch. Hãy gấp miếng giẻ lại và kẹp xích vào giữa, sau đó quay bàn đạp ngược lại để lau sạch bụi bẩn bám trên bề mặt xích. Phương pháp này đơn giản, nhanh chóng nhưng chỉ phù hợp với xích ít bẩn.
Lựa chọn 2: Làm sạch sâu: Nếu xích của bạn quá bẩn, dính nhiều dầu mỡ hoặc bạn muốn chuyển từ dầu ướt sang dầu khô (hoặc ngược lại), bạn cần phải làm sạch sâu. Đối với phương pháp này, sử dụng dụng cụ vệ sinh xích chuyên dụng là hiệu quả nhất. Đổ chất tẩy rửa chuyên dụng cho xe đạp vào khoang chứa của dụng cụ, lắp dụng cụ vào xích và quay bàn đạp ngược lại. Các bàn chải nhỏ bên trong dụng cụ sẽ len lỏi vào các mắt xích, kết hợp với chất tẩy rửa để loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ và cặn bám. Nếu không có dụng cụ chuyên dụng, bạn có thể tháo xích ra và ngâm trong dung dịch chất tẩy rửa, sau đó dùng bàn chải đánh răng cũ để chà sạch.
Sau khi đã làm sạch xích bằng chất tẩy rửa, hãy rửa kỹ lại xích bằng nước sạch. Việc này rất quan trọng để loại bỏ hết chất tẩy rửa còn sót lại trên xích, vì chất tẩy rửa có thể làm giảm độ bám dính của dầu mới. Cuối cùng, hãy lau khô xích bằng giẻ sạch hoặc để xích khô tự nhiên. Tuyệt đối không tra dầu khi xích còn ướt, vì nước sẽ ngăn cản dầu thấm sâu vào các mắt xích.
Bước 2: Tra dầu vào xích xe (Tra dầu vào xích xe)
Khi xích đã khô hoàn toàn, hãy đặt xe đạp ở vị trí ổn định. Nếu có giá đỡ xe đạp, hãy sử dụng để nâng bánh sau lên. Nếu không, bạn có thể lật ngược xe lại.
Nhỏ từ từ từng giọt dầu vào mỗi mắt xích, tập trung vào các con lăn – phần tiếp xúc trực tiếp với đĩa và líp. Vừa nhỏ vừa quay bàn đạp ngược lại để dầu được phân phối đều khắp các mắt xích. Hãy cẩn thận, không nên tra quá nhiều dầu, mỗi mắt xích chỉ cần một giọt nhỏ là đủ. Tránh để dầu dính vào má phanh, lốp xe hay các bộ phận khác không cần bôi trơn.
Bước 3: Phân phối đều dầu (Phân phối đều dầu)
Sau khi đã tra dầu vào tất cả các mắt xích, hãy tiếp tục quay bàn đạp ngược lại trong khoảng một đến hai phút. Thao tác này giúp dầu thấm sâu vào bên trong các con lăn và các khe hở giữa các mắt xích. Đồng thời, hãy sang số qua lại, lên xuống tất cả các líp để dầu được phân phối đều đến toàn bộ hệ thống truyền động.
Bước 4: Loại bỏ dầu thừa (Loại bỏ dầu thừa)
Đây là bước quan trọng thường bị nhiều người bỏ qua. Sau khi để dầu thấm trong vài phút, hãy dùng giẻ sạch lau nhẹ nhàng toàn bộ bề mặt xích để loại bỏ dầu thừa. Dầu thừa không có tác dụng bôi trơn mà còn làm tăng khả năng bám bụi bẩn, khiến xích nhanh bẩn hơn.
Bước 5 (Tùy chọn): Nếu bạn sử dụng dầu khô hoặc xích của bạn quá khô trước khi tra, bạn có thể lặp lại bước 2-4 một lần nữa để đảm bảo dầu được thấm đều và tạo lớp bảo vệ tốt nhất.
Mẹo bảo dưỡng xích xe
Bên cạnh việc tra dầu đúng cách, bạn cần lưu ý một số mẹo sau để giữ cho xích xe luôn bền đẹp:
Hãy kiểm tra xích thường xuyên xem có bị khô, bẩn hay rỉ sét không. Đừng đợi đến khi xích kêu cót két mới tra dầu. Việc kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ sẽ giúp kéo dài tuổi thọ của xích và các bộ phận khác.
Sau mỗi lần đi mưa, đi qua đường ngập nước, hoặc đường nhiều bụi bẩn, hãy vệ sinh và tra dầu lại cho xích. Nước mưa, bùn đất và bụi bẩn là kẻ thù của xích xe đạp, chúng không chỉ làm xích nhanh bẩn mà còn gây ra hiện tượng ăn mòn, rỉ sét.
Xích xe đạp cũng có tuổi thọ nhất định. Khi xích bị giãn quá mức (có thể kiểm tra bằng dụng cụ đo độ mòn xích chuyên dụng) hoặc bị hư hỏng, bạn cần phải thay thế xích mới. Việc sử dụng xích quá mòn không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất sang số mà còn làm hỏng cả líp và đĩa, khiến chi phí sửa chữa tốn kém hơn nhiều.
Khi không sử dụng, hãy bảo quản xe đạp ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và mưa gió. Điều này giúp hạn chế hiện tượng rỉ sét và kéo dài tuổi thọ của xích. Sử dụng dụng cụ kiểm tra độ mòn xích là một các bảo vệ xích rất tốt
Xử lý sự cố sau khi tra dầu xe đạp
Đôi khi, dù đã tra dầu đầy đủ, bạn vẫn có thể gặp phải một số vấn đề với xích xe. Dưới đây là một số sự cố thường gặp khi bạn muốn tra dầu xe đạp và cách khắc phục:
Xích vẫn kêu cót két sau khi tra dầu: Nếu xích vẫn phát ra tiếng kêu sau khi đã tra dầu, có thể do một trong những nguyên nhân sau:
- Xích chưa được làm sạch kỹ: Hãy tháo xích ra và làm sạch lại theo hướng dẫn ở Bước 1, đảm bảo loại bỏ hết bụi bẩn và dầu mỡ cũ.
- Tra dầu chưa đủ hoặc chưa đều: Hãy kiểm tra lại xem bạn đã tra dầu vào tất cả các mắt xích chưa và dầu đã thấm đều chưa.
- Sử dụng sai loại dầu: Nếu bạn đang sử dụng dầu khô trong điều kiện ẩm ướt, hãy thử chuyển sang dầu ướt.
- Xích bị mòn: Nếu xích đã quá mòn, việc tra dầu sẽ không còn hiệu quả. Bạn cần phải thay xích mới.
Xích bị trượt hoặc tuột: Hiện tượng này thường xảy ra khi xích, líp hoặc đĩa bị mòn. Hãy kiểm tra độ mòn của các bộ phận này và thay thế nếu cần thiết. Ngoài ra, xích bị trượt hoặc tuột cũng có thể do bộ đề (derailleur) bị lệch. Bạn có thể tự điều chỉnh bộ đề hoặc mang xe đến cửa hàng sửa chữa để được hỗ trợ.
Tra dầu xích xe đạp là một công việc bảo dưỡng đơn giản nhưng vô cùng quan trọng, giúp đảm bảo xe đạp của bạn vận hành êm ái, mượt mà và bền bỉ. Bằng cách làm theo hướng dẫn chi tiết từng bước trong bài viết này, bạn đã có thể tự tin chăm sóc cho “trái tim” của hệ thống truyền động trên chiếc xe đạp yêu quý của mình. Hãy nhớ rằng, việc lựa chọn loại dầu phù hợp, làm sạch xích cẩn thận và tra dầu đúng cách là những yếu tố then chốt để đạt được hiệu quả bôi trơn tối ưu.
Đừng quên rằng, bên cạnh việc tra dầu, duy trì thói quen kiểm tra và bảo dưỡng xích xe đạp định kỳ cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Việc này không chỉ giúp bạn phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng tiềm ẩn mà còn góp phần kéo dài tuổi thọ của xích xe, líp, đĩa, và tiết kiệm chi phí sửa chữa về lâu dài.
Hy vọng với những kiến thức và kinh nghiệm được chia sẻ trong bài viết này, bạn sẽ có thêm tự tin để tự tay chăm sóc cho chiếc xe đạp của mình. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi qua hotline 0947.787.734 hoặc Fanpage: Fortina Việt Nam. Là một chuyên gia về xe đạp, tôi luôn sẵn sàng giải đáp và hỗ trợ bạn.
Đừng quên chia sẻ bài viết này với những người bạn đi xe đạp của mình để cùng nhau chăm sóc tốt cho những “chiến mã” yêu quý!
>> Xem thêm:
Phanh xe đạp: Hướng dẫn toàn diện cho người yêu đạp xe
Top 6 vành xe đạp Shimano Road bike tốt nhất 2025
Fanpage chính thức Chevaux Bike Việt Nam: Chevaux Bike Việt Nam
